bilmesi durumunda bu davada hem borçlu hem malı devralan kişi hem de bu kişiden devralan kötü niyetli kişi üçü de davalı olur. Ancak bu 4. kişi dediğimiz kişi ortada bir mal kaçırma olduğunu bilmiyorsa davalı olamaz

2- Borçlunun ödeme yaptığı kişiler ile bu kişilerin mirasçıları

Görüldüğü üzere Tasarrufun İptali Davasında en az iki davalı olur.

Tasarrufun İptali Davası Açmanın Şartları Nelerdir?

1.      Alacaklı İle Borçlu Arasında Gerçek Bir Borç İlişkisi Olmalıdır. Tasarrufun iptali davası, borçluya ve malı borçludan devralan üçüncü kişiye karşı açılacağından, bu şekilde üçüncü kişinin hukuki güvenliği korunmak istenmiştir.

2.      Borçlu Hakkında Kati Veya Geçici Aciz Vesikasının Olması Gerekir; icra takibi konusu edilen alacağın borçlusu hakkında aciz vesikasının alınması gerekir. Ancak, davanın açılması aşamasında aciz vesikasına ihtiyaç yoktur. Aciz vesikası, sonradan ikame edilebilen dava şartlarındandır. Alacaklı, yani tasarrufun iptali davasında davacı kişi davanın her aşamasında, temyiz süreci de dahil olmak üzere, aciz vesikasını mahkemeye sunabilir. Davanın başında geçici aciz vesikasını sunan davacı, daha sonra kesin aciz vesikasını dosyaya ibraz etmek zorundadır. Borçlunun haczi kabil malı olmadığını gösteren haciz tutanağı da aciz vesikası yerine geçer.

3.      Borçlu hakkında başlatılmış olan icra takibinin kesinleşmiş olması gerekir. Ödeme emrine itiraz edilmişse itirazın iptali davası açılmadan bu yola başvurulamaz. Ancak bazı Yargıtay içtihatlarına göre icra takibi, Tasarrufun İptali Davasının açıldığı gün ya da sonra açıldığı günden sonra da başlatılabilir. (17. HD. 26/11/2012 T: 6703/13012) (17. HD. E.2012//6703 K. 2012/13012 T. 26/11/2012) (17. HD. 11/03/2013 T. 5718/3199)

4.      Tasarrufun iptali davalarının dinlenebilmesi için borcun, iptali istenen tasarruftan önce doğması gerekir.* Bu konuda iki farklı görüş bulunsa da genel kanı borcun, iptali istenen tasarruftan önce doğması gerektiği yönündedir.(Yargıtay 15 HD, Yargıtay HGK, Yargıtay 17 HD farklı tarihlerdeki birçok kararında bunu belirtmiştir.) Fakat Yargıtay 13 HD karşıt görüş ile iptal davası açılabilmesi için alacağın iptale tabi tasarruftan önce veya sonra doğmuş olmasının önemli olmadığını belirtmektedir.

Tasarrufun İptali Davasında Dava Değeri Neye Göre Belirlenir?

Tasarrufun İptali Davası malın aynına ilişkin bir dava olmadığından icra takibine konu olan alacak miktarı ile tasarrufa konu olan taşınmazın değerinden hangisi az ise dava değeri ona göre belirlenir ve harçlandırılır.

Tasarrufun İptali Davasında Süreler:

Muvazaa Sebebiyle Tasarrufun İptali (BK m.19) Davası Süreye Tabi Değildir. Borçlunun yaptığı tasarruf işlemlerinin hiç yapılmamış olduğunun tespiti amacıyla açılan bu dava İİK. m.283/2 uygulanmaz yani bedele dönüşmez. (Üçüncü kişi tazminat ile sorumlu tutulamaz)

Tasarrufun İptali Davasında (İİK m.277 vd) zamanaşımı değil hak düşürücü süre vardır.

1.      Dava açma hak düşürücü süresi; tasarruf işlemin alacaklı tarafından bilindiği veya bilinmesini gerektiren açık emarelerin bulunduğu hâllerde bu tarihten itibaren beş(5) yıldır.

2.      Borçlu tarafından, “ivazsız” veya “aciz halinde” yapılan tasarrufların geçersiz kabul edilmesi; Bu süre; (1)haciz tarihinden, (2)haczedilecek mal bulunmaması dolayısıyla acze düşmeden veya (3)iflasın açılmasından itibaren geriye doğru sayılan süreyi ifade eder. Bu süre iki(2) yıldır.

3.      Aciz halinde yapılan tasarrufların iptalinde geriye dönük olarak bakılacak süre bir(1) yıldır. (hacizden, haciz tutanağının tutulmasından veya iflasın açılmasından önceki 1 yıllık süre içinde yapılan tasarruflar) (İİK m.279’daki dört hal). 1 yıllık süre dava açma süresi değildir, geriye doğru bakılacak süredir.

Tasarrufun İptali Davasına Konu Olabilecek Tasarruflar:

İptal davasına konu olabilecek tasarruflar İcra İflas Kanunu’nun 278,279 ve 280. Maddelerinde düzenlenmiş ve gruplara ayrılmış olsa da iptali talep edilen tasarrufun hukuki sebebini belirlemek ve hangi madde kapsamına girdiğini tayin etmek hakimin görevidir. Dolayısıyla davacı tarafından bu üç maddeden herhangi birine dayanılarak dava açılmış olsa da hakim bir diğer maddeye göre karar verebilir. Aşağıda kanun maddelerini paylaşmadan önce belirtmeliyim ki, borçlunun; alacakları aleyhine malvarlığını azaltıcı nitelik taşıyan her türlü -en geniş anlamı ile- hukukî işlemleri, iptal davasına konu olabilir. Ancak iyiniyetli üçüncü kişilerin hakları, kanun kapsamında koruma alınmıştır. (Bkz. İcra ve İflas Kanunu madde 282)

İvazsız tasarrufların butlanı: Madde 278 – (Değişik: 18/2/1965-538/114 md.) Mutat hediyeler müstesna olmak üzere, hacizden veya haczedilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden yahut iflasın açılmasından haczin veya aciz vesikası verilmesinin sebebi olan yahut masaya kabul olunan alacaklardan en eskisinin tesis edilmiş olduğu tarihe kadar geriye doğru olan müddet içinde yapılan bütün bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar batıldır. Ancak, bu müddet haciz veya aciz yahut iflastan evvelki iki seneyi geçemez. Aşağıdaki tasarruflar bağışlama gibidir(Anayasa Mahkemesi’nin 26/1/2022 tarihli ve E.: 2021/9, K.: 2022/4 sayılı Kararı ile bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan “usul ve” ve “sıhren üçüncü

dereceye kadar (bu derece dahil) hısımlar,” ibareleri iptal edilmiştir. Bu kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra (22/12/2022) yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.) (Anayasa Mahkemesinin 16/12/2021 tarihli ve E.:2021/52; K.:2021/97 sayılı kararı ile bu bentte yer alan “Karı ve koca ile…” ibaresi iptal edilmiştir. Bu kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra (22/12/2022) yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.)

1.(Değişik : 9/11/1988-3494/53 md.) Karı ve koca ile usul ve füru, (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 11/7/2018 tarihli ve E.: 2018/9, K.: 2018/84 sayılı Kararı ile.) sıhren üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) hısımlar, evlat edinenle evlatlık arasında yapılan ivazlı tasarruflar,

2.  Akdin yapıldığı sırada, kendi verdiği şeyin değerine göre borçlunun ivaz olarak pek aşağı bir fiyat kabul ettiği akitler,

3.  Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şahıs menfaatine kaydı hayat şartiyle irat ve intifa hakkı tesis ettiği akitler ve ölünceye kadar bakma akitleri.

Acizden dolayı butlan: Madde 279 – Aşağıdaki tasarruflar borcunu ödemiyen bir borçlu tarafından hacizden veya mal bulunmaması sebebile acizden yahut iflasın açılmasından evvelki bir sene içinde yapılmışsa yine batıldır:

1  – Borçlunun teminat göstermeği evvelce taahhüt etmiş olduğu haller müstesna olmak üzere borçlu tarafından mevcut bir borcu temin için yapılan rehinler;

2  – Para veya mutat ödeme vasıtalarından gayrı bir suretle yapılan ödemeler; 3 – Vadesi gelmemiş borç için yapılan ödemeler.

4.  (Ek : 9/11/1988-3494/54 md.) Kişisel hakların kuvvetlendirilmesi için tapuya verilen şerhler.

Bu tasarruflardan istifade eden kimse borçlunun hal ve vaziyetini bilmediğini ispat eylerse iptal davası dinlenmez.

Zarar verme kastından dolayı iptal: Madde 280 – (Bu madde başlığı “Diğer butlan halleri:” iken, 17/7/2003 tarihli ve 4949 sayılı Kanunun 66 ncı maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.)– (Değişik: 18/2/1965-538/115 md.) (Değişik birinci fıkra: 17/7/2003-4949/66 md.) Malvarlığı borçlarına yetmeyen bir borçlunun, alacaklılarına zarar verme kastıyla yaptığı tüm işlemler, borçlunun içinde bulunduğu malî durumun ve zarar verme kastının, işlemin diğer tarafınca bilindiği veya bilinmesini gerektiren açık emarelerin bulunduğu hâllerde iptal edilebilir. Şu kadar ki, işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren beş yıl içinde borçlu aleyhine haciz veya iflâs yoluyla takipte bulunulmuş olmalıdır. (Mülga ikinci fıkra: 17/7/2003-4949/103 md.) (Değişik: 9/11/1988-3494/55 md.) Üçüncü şahıs, borçlunun karı veya kocası, usul veya füruu ile üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımları, evlat edineni veya evlatlığı ise borçlunun birinci fıkrada beyan olunan durumunu bildiği farz olunur. Bunun hilafını üçüncü şahıs, ancak 279 uncu maddenin son fıkrasına göre isbat edebilir. Ticari işletmenin veya işyerindeki mevcut ticari emtianın tamamını veya mühim bir kısmını devir veya satın alan yahut bir kısmını iktisapla beraber işyerini sonradan işgal eden şahsın, borçlunun alacaklılarını

ızrar kasdını bildiği ve borçlunun da bu hallerde ızrar kastiyle hareket ettiği kabul olunur. Bu karine, ancak iptal davasını açan alacaklıya devir, satış veya terk tarihinden en az üç ay evvel keyfiyetin yazılı olarak bildirildiğini veya ticari işletmenin bulunduğu yerde görülebilir levhaları asmakla beraber Ticaret Sicili Gazetesiyle; bu mümkün olmadığı takdirde bütün alacaklıların ıttılaını temin edecek şekilde münasip vasıtalarla ilan olunduğunu ispatla çürütülebilir.

Tasarrufun İptali Davasının Sonuçları:

Hacizde, davacı alacaklı iptal davasını kazanınca malın maliki olarak üçüncü kişi kalmaya devam eder; ancak alacaklı, cebri icra yoluyla haczettirip sattırma hakkına sahiptir. Satıştan sonra bir para artarsa bu da üçüncü kişiye verilir. İptal davası, üçüncü kişinin elinden çıkarmış olduğu mallar yerine geçen değere ilişkinse üçüncü kişi, bu değer oranında tazminat ödemeye mahkum edilir.

İflasta, iflas idaresi veya alacaklı (m. 245), iptal davasını kazanırsa dava konusu mal iflas masasına alınır, iflas idaresi tarafından satılır ve satış parası tüm alacakların ödenmesine ayrılır. Bundan sonra bir para artarsa üçüncü kişiye verilir.

İptal davasını kaybeden üçüncü kişi, karşılık olarak o şeyi veya bedelini borçludan ya da borçlu iflas etmişse iflas masasından isteyebilir. (İİK madde 283)

İpucu – Borçlunun mal kaçırma ihtimali söz konusu ise dava açmadan önce mahkemeye başvurarak taşınmaza ihtiyati haciz konması talep edilebilir.(Bu durum dava dilekçesinde de talep şeklinde belirtilebilir.) Uygulamada 281/2 uyarınca ihtiyati haciz konulmaktadır.( Yargıtay 23. Hukuk Dairesi E. 2014/6374 K. 2015/5794) İcra ve İflas Kanunu’nun 281/2. maddesi uyarınca tasarrufun iptali davasında uygulanan ihtiyati haciz tasarrufun iptali davasının kabulüyle kesin hacze dönüşür.  İİK

m.281 uyarınca ihtiyati hacze esas teminatın lüzum ve miktarı mahkemece takdir ve tayin olunur. Uygulamada %15 olarak uygulanmaktadır.

Öneri – Yaşadığınız uyuşmazlık için yargı birimlerine başvurmadan önce avukatınıza danışınız.

Kaynakça:mevzuat.gov.tr,resmigazete.gov.tr,tbbdergisi.barobirlik.org.tr, Pekcanitez&Atalay&Özekes- İcra İflas Hukuku-İstanbul(2018), Baki Kuru -İcra İflas Hukuku(2016), Talih Uyar-TBB Dergisi(2018)

Av. Fevzi VIZVIZ TBS Avukatlık Ortaklığı Dava ve Danışmanlık Birimi